Η ενδοσχολική βία κλιμακώνει επικίνδυνα την παρουσία της. Σε σημείο που να μην μπορούμε άλλο να της γυρνάμε την πλάτη. Για να προσεγγίσουμε την ενδοσχολική βία δεν θα πρέπει να την εξετάσουμε μεμονωμένα και ανεξάρτητα από τον κοινωνικό μας περίγυρο, την οικογένεια και το ίδιο το εκπαιδευτικό μας σύστημα. Τα παιδιά αναπαράγουν την ενδοοικογενειακή βία, τα κοινωνικά αδιέξοδα και τις ανεπάρκειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος μέσα στο ίδιο το σχολικό περιβάλλον.
Από το 2006 (έρευνα ΕΚΚΕ) η σχολική βία στη χώρα μας περιλαμβάνει καταστροφές σχολικού εξοπλισμού, βανδαλισμούς, λεκτική και σωματική βία (ξυλοδαρμούς), εκφοβισμούς και αποκλεισμούς από τις παρέες.
Το κυρίαρχο εκπαιδευτικό σύστημα με την στείρα και άκριτη αποστήθιση της διδακτέας ύλης οδηγεί στην τυποποίηση της γνώσης και στην αδυναμία να αναπτύξει ο μαθητής μία προσωπική σχέση με αυτή και μέσω αυτής με τους συμμαθητές του. Το γεγονός αυτό ακυρώνει τους νέους και τους οδηγεί σε σταδιακή συρρίκνωση της εικόνας εκτίμησης του εαυτού τους, σε αδυναμία να εκφράσουν τη ματαίωση και το θυμό τους. Η ανεπάρκεια και η κρίση του εκπαιδευτικού συστήματος οδηγεί σε διάφορα επεισόδια (βίαιες συμπεριφορές και συγκρούσεις) που αναδεικνύουν τις δυσκολίες κοινωνικοποίησης και ενσωμάτωσης των μαθητών. Έτσι, η σχολική βία αναγορεύεται σε αίτημα-πρόφαση-αντίδραση.
Ασφαλώς, η βία των μαθητών και των νέων έχει πολλές αιτίες πέραν της μονοδιάστατης σχολικής φίμωσης/ντρεσαρίσματος που υφίστανται. Παράγοντες όπως η οικογενειακή αποξένωση, η στέρηση σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης, οι απρόσωπες σχέσεις γειτονίας, το έλλειμμα φυσικού και κοινωνικού ζωτικού χώρου, η αλλοτρίωση και παθητικοποίηση των ηλεκτρονικών παιχνιδιών, της τηλεόρασης και των Η/Υ, η μαζική προβολή και η ηρωοποίηση της βίας, η αύξηση της φτώχειας, της εγκληματικότητας και του κοινωνικού ρατσισμού αποτελούν μερικές από τις βασικότερες αιτίες της νεανικής και σχολικής βίας. Όμως, το σχολείο είναι το βασικό εργαστήρι διάπλασης των νέων ανθρώπων και το ουσιαστικότερο μέσο παρέμβασης που διαθέτει η κοινωνία για την ισορροπημένη και υγιή ψυχοσωματική ανάπτυξή τους. Εάν δεν αξιοποιηθεί σωστά ο εργαλειακός του χαρακτήρας-κλειδί, τότε η νεολαία και η κοινωνία δεν θα μπορέσουν να αναπτύξουν αντιστάσεις στην κλιμακούμενη βία.
Η οικονομική κρίση, οδηγεί στη βία
Η επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης φαίνεται πως βρίσκεται σε άμεση συνάρτηση με την ποιότητα της ζωής των παιδιών, τόσο μέσα στην οικογένεια όσο και μέσα στη σχολική κοινότητα.
Παράλληλα, όσο δυσκολεύει η οικονομική κατάσταση της οικογένειας τόσο περισσότερο μειώνονται οι επιδόσεις του παιδιού. Τα στοιχεία είναι αμείλικτα.
Ένα στα πέντε παιδιά με οικονομικές δυσκολίες παρουσιάζει μέτρια έως κακή επίδοση, ενώ αντιθέτως στις εύπορες οικογένειες το ποσοστό αυτό γίνεται ένα στα δώδεκα.
Οι τέσσερις στις δέκα οικογένειες έχουν προχωρήσει σε περικοπές των παροχών προς τα παιδιά, αναλογία που γίνεται επτά στις δέκα, ανάμεσα σε αυτές που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες.
Οι τρεις στις δέκα οικογένειες περικόπτουν τις εξωσχολικές δραστηριότητες και η μία στις έξι από την ψυχαγωγία.
Όμως, όσο πιο δεινή είναι η οικονομική κατάσταση τόσο αυξάνεται η θυματοποίηση.
Επομένως, διακρίσεις ή προσβολές έχουν το υψηλότερο ποσοστό εμφάνισης ενώ ακολουθεί η λεκτική και η σωματική βία.
Η αυξημένη έκθεση στη τεχνολογία, υπολογιστές-Ίντερνετ- κινητά, αυξάνει τις πιθανότητες, απειλών και εκφοβισμού μέσω αυτών των μέσων.
Δυστυχώς, η βία υπάρχει κυρίως στο σχολικό περιβάλλον και μάλιστα με αυξητική τάση της τάξης του 58%, αλλά υπάρχει και άκρως υψηλό ποσοστό ΔΞ/ΔΑ, το οποίο πιθανά να καταδεικνύει χειρότερες ακόμα καταστάσεις, όπως άγνοια, φόβο ή ακόμη και βία μέσα στην οικογένεια.
Καταγράφεται αξιόλογο ποσοστό κρουσμάτων βίας από ομάδες – παρέες ενηλίκων, προς ανήλικους.
Ένα στα πέντε παιδιά έχει υποστεί βία από ομάδες ανηλίκων και ο ένας στους 10 γονείς δηλώνει άγνοια. Το 18% των παιδιών έχει ζητήσει να αλλάξει σχολείο, ποσοστό που φτάνει το 32% στα παιδιά με επιδόσεις μέτριας έως κακής βαθμολογίας. Κύριος λόγος του αιτήματος αλλαγής σχολείου είναι η διαμάχη με συμμαθητές 35% και δευτερευόντως η διαμάχη με εκπαιδευτικούς 20%.
Και όσον αφορά στους γονείς, αυτοί σε ποσοστό ένας στους πέντε δεν ασχολείται καθόλου με το παιδί, αλλάζει σε ένας στους τέσσερις στη δύσκολη οικονομική κατάσταση και ένας στους τρεις όταν το παιδί πηγαίνει στο Λύκειο.
Ο ένας στους δέκα γονείς δεν προβαίνει σε κανενός είδους σύσταση ή τιμωρία για παραπτώματα του παιδιού του, ή κοινώς αδιαφορεί.
Η δραματικότερη όμως αλλαγή που έχει συμβεί μέσα στα τρία χρόνια που μεσολάβησαν μεταξύ των δύο ερευνών αφορά στην κοινωνικοποίηση, τις σχέσεις και τις φιλίες μέσω διαδικτύου.
Το 2008, στο ερώτημα “το παιδί σας έχει φίλους και παρέες που επικοινωνεί μαζί τους μέσω Ίντερνετ και αν ναι πόσους“, οι γονείς σε ποσοστό 78% απάντησαν “Καθόλου”. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί στο 31%. Στο Λύκειο το 86% των παιδιών έχει φίλους μέσω Internet. Το 17% των παιδιών του Γυμνασίου και του Λυκείου αφιερώνουν πάνω από 10 ώρες την εβδομάδα, και το 43% από 3 έως 10 ώρες την εβδομάδα.
Τελευταίο, αλλά ιδιαίτερα σημαντικό εύρημα, είναι αυτό που αφορά στην αύξηση του άγχους των παιδιών, με τέσσερα στα πέντε παιδιά να έχουν υψηλό άγχος.
Στο Λύκειο τα 8 στα 10 παιδιά έχουν μέτριο (60%) ή έντονο άγχος, (20%) ενώ άγχος παρουσιάζουν και τα 7 στα 10 παιδιά του Δημοτικού Σχολείου.
Το σχολείο είναι κύρια αιτία δημιουργίας άγχους, αλλά όσο μεγαλώνει το παιδί τόσο περισσότερο αυξάνεται η επιρροή των κοινωνικών-οικογενειακών συνθηκών (13% στο Γυμνάσιο, 23% στο Λύκειο).
Το 18% των γονέων ή δεν γνωρίζει ή δεν απαντά στο που οφείλεται το άγχος του παιδιού του.