Ο χειμώνας είναι η αγαπημένη εποχή των ιώσεων, καθώς τόσο το κοινό κρυολόγημα όσο και η γρίπη παρουσιάζονται με μεγάλη συχνότητα. Ο κρύος καιρός ευνοεί συνήθως λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος (μύτη, φάρυγγας, ιγμόρεια). Οι ειδικοί εκτιμούν ότι μέχρι τα 75 μας χρόνια θα περάσουμε 200-250 κρυολογήματα κατά μέσο όρο.
Ο εμβολιασμός αποτελεί τον κύριο τρόπο προστασίας, τόσο από την εποχική γρίπη, όσο και από μία σειρά παθήσεων οι οποίες είχαν εκριζωθεί και επανεμφανίζονται, όπως η πολιομυελίτιδα και η ιλαρά.
Η καλύτερη περίοδος για τον εμβολιασμό κατά της εποχικής γρίπης είναι οι μήνες Οκτώβριος – Νοέμβριος κάθε έτους
Σε περίπτωση που δεν γίνει κατά την περίοδο αυτή, μπορεί να γίνει καθ ́ όλο το διάστημα που υπάρχουν κρούσματα γρίπης
Στα παιδιά μέχρι την ηλικία των 3 ετών χορηγείται η μισή δόση του τριδύναμου εμβολίου ενηλίκων. Μετά την ηλικία αυτή συνιστάται η χορήγηση αντιγριπικών εμβολίων τύπου ενηλίκου (τριδύναμου η τετραδύναμου).
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να χορηγείται έγκαιρα και πριν την έναρξη της συνήθους περιόδου εμφάνισης της έξαρσης των κρουσμάτων γρίπης, δεδομένου ότι απαιτούνται περίπου δύο εβδομάδες για την επίτευξη ανοσολογικής απάντησης.
Ο αντιγριπικός εμβολιασμός συνιστάται σε όλα τα άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 6 μηνών (εφόσον το επιθυμούν) και περιλαμβάνει μία δόση του εμβολίου.
Οι ομάδες αυξημένου κινδύνου που πρέπει να εμβολιαστούν είναι οι εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών Υγείας, άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω, παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:
– Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες.
– Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές.
– Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας).
– Μεταμόσχευση οργάνων.
– Δρεπανοκυτταρική νόσο (και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες).
– Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα.
– Χρόνια νεφροπάθεια.
– Νευρομυϊκά νοσήματα.
Έγκυοι
Το αντιγριπικό εμβόλιο πρέπει να πραγματοποιείται σε γυναίκες που εγκυμονούν ανεξαρτήτου ηλικίας κύησης, λεχωίδες, θηλάζουσες και άτομα με Δείκτη Μάζας Σώματος (BMI) μεγαλύτερης των 40 kg/m2.
Πρέπει, επίσης, να γίνεται στις εξής ομάδες:
– Σε παιδιά που παίρνουν ασπιρίνη μακροχρόνια (για νόσο Kawasaki, ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα) για τον πιθανό κίνδυνο εμφάνισης συνδρόμου Reye μετά από γρίπη.
– Σε άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά μικρότερα των 6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη.
– Σε κλειστούς πληθυσμούς (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές γυμνασίων – λυκείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων).
– Σε στρατεύσιμους στα κέντρα κατάταξης και ειδικά σε όσους κατατάσσονται κατά τους χειμερινούς μήνες (Οκτώβριο-Μάρτιο).
– Σε επαγγελματίες, όπως πτηνοτρόφοι, χοιροτρόφοι, κτηνίατροι, εκτροφείς, σφαγείς και γενικά άτομα που έρχονται σε συστηματική επαφή με πουλερικά.
Οι περισσότεροι νομίζουμε ότι αρρωσταίνουμε από το κρύο. Το μόνο, όμως, που μπορούμε να πάθουμε αν εκτεθούμε σε έντονο ψύχος χωρίς να υπάρχουν ιοί στο περιβάλλον είναι κρυοπαγήματα και όχι λοίμωξη.
Στην πραγματικότητα, το κρύο καθαυτό δεν προκαλεί ούτε συνάχι ούτε πονόλαιμο ούτε βήχα ούτε πυρετό. Δημιουργεί, όμως, κατάλληλες συνθήκες για να «εγκατασταθούν» στον οργανισμό ιοί και να εκδηλωθούν κοινά κρυολογήματα και γρίπη.
Συγκεκριμένα, με την πτώση της θερμοκρασίας ελαττώνεται η άμυνα του οργανισμού. Πρόκειται για ένα βιολογικό φαινόμενο που ονομάζεται ελάττωση της ανοσίας. Έτσι, ο οργανισμός γίνεται ευάλωτος στους ιούς που υπάρχουν γύρω του. Επιπλέον, με το κρύο οι άνθρωποι συγκεντρώνονται σε κλειστούς χώρους και συνεπώς εκτίθενται σε μεγαλύτερες συγκεντρώσεις ιών, αφού, λόγω του συγχρωτισμού, η μετάδοσή τους από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι ευκολότερη. Γι’ αυτό συνήθως αρρωσταίνουμε τις ημέρες εκείνες που υπάρχει πτώση της θερμοκρασίας.
Υπάρχουν λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού στις οποίες συμπεριλαμβάνονται απλές ιώσεις, όπως το κοινό κρυολόγημα που εκδηλώνεται συνήθως με συνάχι, αλλά υπάρχουν και άλλες ιώσεις, όπως η γρίπη, η οποία είναι σοβαρότερη πάθηση και προκαλείται από τον ιό της γρίπης. Στη γρίπη έχουμε λιγότερο συνάχι, αλλά περισσότερη κακουχία και συχνά υψηλό πυρετό, βήχα και μερικές φορές δύσπνοια. Οι ενοχλήσεις της γρίπης έχουν μεγαλύτερη διάρκεια (μπορεί να κρατήσουν εφτά με δέκα ημέρες), σε αντίθεση με το κοινό κρυολόγημα, που είναι μια πάθηση ολίγων ημερών (μέχρι και τρεις ημέρες). Η γρίπη χρειάζεται προσοχή, γιατί συγκαταλέγεται, μαζί με την πνευμονία, στα δέκα συχνότερα αίτια θανάτου στο δυτικό κόσμο.
– Ακολουθήστε μια ισορροπημένη διατροφή, ιδιαίτερα πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, που αποτελούν καλές πηγές της βιταμίνης C (πορτοκάλια, ακτινίδια, πιπεριές κλπ.), ώστε να ισχυροποιήσετε την άμυνα του οργανισμού σας.
– Φροντίστε να εξασφαλίζετε καλό αερισμό των κλειστών χώρων στους οποίους βρίσκεστε.
– Πλένετε καλά τα χέρια σας, καθώς έχει βρεθεί ότι το πλύσιμο των χεριών, μέσω των οποίων συχνά μεταφέρονται οι ιοί, βοηθά στην ελάττωση των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος. Σύμφωνα με έρευνες, όσοι πλένουν συχνά τα χέρια τους πηγαίνουν λιγότερο στο γιατρό από ό,τι οι άλλοι. Οι ιοί της γρίπης και του κρυολογήματος μπορούν να επιβιώσουν αρκετές ώρες σε διάφορες επιφάνειες, όπως το τηλέφωνο, το πληκτρολόγιο του ηλεκτρονικού υπολογιστή, τα παιχνίδια, οι χειρολαβές κλπ. Γι’ αυτό έχει τόση σημασία να πλένετε τα χέρια σας και να μην αγγίζετε με αυτά το πρόσωπό σας, γιατί, αν ο ιός έχει κολλήσει στα δάχτυλά σας, εύκολα μπορείτε να τον εναποθέσετε στην αναπνευστική σας οδό, είτε αγγίζοντας τη μύτη σας είτε το στόμα σας.
– Κρατάτε μια απόσταση «ασφαλείας» περίπου 50 εκατοστών όταν συζητάτε με άλλους, ώστε να αποφεύγετε τα σταγονίδια που μπορεί να σας μεταδώσουν ιούς.
– Αποφεύγετε τις πολλές χειραψίες όταν υπάρχει έξαρση ιώσεων.
Αν, παρ’ όλες τις προσπάθειες που κάνατε, δεν καταφέρατε να τη «γλιτώσετε» και κρυολογήσατε, προσπαθήστε τουλάχιστον να την «περάσετε» ελαφρά.
– Αποφεύγετε την υπερβολική κόπωση.
– Πίνετε άφθονα υγρά, κυρίως φρεσκοστυμμένους χυμούς και ζεστά αφεψήματα.
– Καταναλώνετε ζεστές δυναμωτικές σούπες (π.χ. κοτόσουπες, χορτόσουπες, κρεατόσουπες).
– Κάνετε εισπνοές με ατμούς ευκαλύπτου, για να ελευθερώσετε τις αναπνευστικές οδούς.
– Αποφεύγετε τα αντιπυρετικά όταν δεν έχετε υψηλό πυρετό. Ο πυρετός αποτελεί ένα χρήσιμο όπλο του οργανισμού για να πολεμήσει τα μικρόβια και τους ιούς.
Η αντιβίωση, όχι μόνο δεν βοηθά αν έχετε ίωση του αναπνευστικού συστήματος, αλλά αντίθετα δημιουργεί και επιπλέον προβλήματα που σχετίζονται με ανεπιθύμητες ενέργειες, καθώς και με αύξηση της αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά.
Η θεραπεία των απλών ιώσεων του αναπνευστικού συστήματος είναι συμπτωματική, δηλαδή πρέπει να αντιμετωπίσετε ένα-ένα τα συμπτώματα. Έτσι, αν έχετε πυρετό, θα πάρετε αντιπυρετικό, αν έχετε έντονο συνάχι, θα πάρετε αποσυμφορητικό κλπ.
Αντιβίωση δίνεται μόνο αν η απλή ίωση εξελιχθεί σε δευτερογενή λοίμωξη, η οποία συχνότερα είναι βακτηριδιακή. Γενικά, οι ιώσεις του αναπνευστικού συστήματος δημιουργούν κατάλληλο έδαφος για να πάθει κάποιος και δεύτερη λοίμωξη.
Αν οι ενοχλήσεις που έχετε επιμείνουν για περισσότερο από μία εβδομάδα, τότε πρέπει να επισκεφτείτε το γιατρό, γιατί μπορεί τελικά να έχετε περάσει σε αυτή τη δεύτερη φάση, οπότε και να χρειάζεστε αντιβίωση.
Ο βήχας είναι μια δύσκολη περίπτωση. Στις ιώσεις μπορεί να παρουσιαστεί βήχας, ο οποίος άλλοτε μπορεί να οφείλεται σε εκκρίματα που κατεβαίνουν από το φάρυγγα χαμηλά στο αναπνευστικό σύστημα, άλλοτε σε βρογχίτιδα και άλλοτε σε βρογχόσπασμο ή βρογχοπνευμονία. Στην περίπτωση αυτή, καλό είναι να σας δει ο γιατρός, προκειμένου να διαπιστώσει τον τύπο και την αιτιολογία του βήχα και να σας συστήσει την ανάλογη αγωγή, ώστε να μην πάρετε αντιβηχικό που καταστέλλει το βήχα, τη στιγμή που πρέπει να πάρετε σιρόπι που θα σας βοηθήσει να αποβάλετε τα εκκρίματα.
› Το 2005, στο κολέγιο «Eccles» στη Βρετανία, παρατήρησαν ότι οι περισσότεροι φοιτητές ανέπτυσσαν κρυολογήματα όταν τα πόδια τους πάγωναν. Το πάγωμα οποιουδήποτε σημείου του σώματός μας προκαλεί ανακλαστική μείωση της αιματικής κυκλοφορίας στο ρινικό επιθήλιο (ένα σημείο μεγάλης θερμικής απώλειας), γεγονός που ίσως μειώνει την άμυνά μας απέναντι σε ιούς.
› Τα παιδιά μεταδίδουν ιούς πιο εύκολα από τους μεγάλους, επειδή σκουπίζουν τη μύτη με τα χέρια τους, τα οποία δεν πλένουν συχνά, κι επειδή έχουν περισσότερη σωματική επαφή με φίλους, γονείς κλπ
7 ερωτήσεις για τις χειμωνιάτικες ιώσεις.
Αν έρθετε σε επαφή με κάποιον που έχει ιογενή λοίμωξη, είναι πιο επικίνδυνο να κολλήσετε κι εσείς λίγες ώρες πριν… το μάθει κι ο ίδιος, δηλαδή πριν κάνουν την εμφάνισή τους τα κύρια συμπτώματα, καθώς επίσης και την πρώτη και δεύτερη ημέρα της εξέλιξης της ασθένειας. Μετά, μειώνεται η πιθανότητα της μετάδοσης, γιατί ο ιός στο μεταξύ αποδυναμώνεται.
Όταν πρόκειται για κοινό κρυολόγημα, οι ενοχλήσεις εμφανίζονται τις περισσότερες φορές περίπου μία ημέρα μετά τη μετάδοση. Όταν όμως πρόκειται για γρίπη, χρειάζονται συνήθως περισσότερες ημέρες (τρεις έως πέντε).
Πολλές. Για το κοινό κρυολόγημα, ο μέσος όρος έχει υπολογιστεί ότι είναι περίπου τρεις τέτοιες ιώσεις κάθε χρόνο.
Όχι απαραίτητα. Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το είδος και το φορτίο του ιού, καθώς και από την ιδιοσυγκρασία κάθε ατόμου. Κάποιοι άνθρωποι είναι ανθεκτικοί σε τέτοιες ιώσεις και κάποιοι άλλοι πιο ευάλωτοι. Μπορεί κάποιος να μην πάθει τίποτα, ένας άλλος να κολλήσει την ίωση και να την περάσει ελαφρά «στο πόδι» και κάποιος τρίτος πιο βαριά στο κρεβάτι. Έχουν βρεθεί ορισμένοι βιολογικοί λόγοι που σχετίζονται κυρίως με το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Υπάρχουν, όμως, και οι επιδημιολογικοί λόγοι. Η έκθεση σε τέτοιες λοιμώξεις διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, ανάλογα -για παράδειγμα- με το επάγγελμά του. Η παρουσία, επίσης, παιδιών στο σπίτι αυξάνει την πιθανότητα εκδήλωσης λοιμώξεων, κυρίως ιογενών.
Ναι, γιατί το κάπνισμα δημιουργεί αλλοιώσεις στο αναπνευστικό σύστημα, κάνοντάς το πιο ευαίσθητο σε λοιμώξεις ιογενείς και βακτηριδιακές.
Όχι, η προστασία που παρέχει φτάνει περίπου το 70%.
Το εμβόλιο της γρίπης δεν προφυλάσσει από άλλες ιώσεις, όπως είναι το κοινό κρυολόγημα, παρά μόνο από τους συγκεκριμένους ιούς της γρίπης που περιέχονται στο εμβόλιο. Υπάρχει ένα ακόμη εμβόλιο που έχει σχέση με λοιμώξεις του αναπνευστικού και δρα κατά του μικροβίου που λέγεται πνευμονιόκοκκος και ευθύνεται για ένα σημαντικό ποσοστό περιστατικών με πνευμονία. Αυτό ενδείκνυται να το κάνουν άνθρωποι άνω των 65 ετών. Αν, όμως, ο γιατρός το κρίνει απαραίτητο, μπορεί να το συστήσει και σε ασθενείς μικρότερης ηλικίας, όταν αυτοί πάσχουν από συγκεκριμένα χρόνια νοσήματα, όπως του κυκλοφορικού συστήματος, του αναπνευστικού συστήματος, νεφρική ανεπάρκεια κ.ά. Αυτές οι ομάδες είναι πιο ευάλωτες στις λοιμώξεις και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή.
(Ματθαίος Φαλάγγας, διευθυντής του Λοιμωξιολογικού Ιατρείου στο Νοσοκομείο «Ερρίκος Ντυνάν», αναπληρωτής καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου «Tufts» (Βοστώνη, ΗΠΑ)