Πολίτες αναλαμβάνουν δράση για το έλος Καλοδικίου (Λίμνη Καλλιδίκης)
Κείμενο: Βαγγέλης Γρ. Αθανασίου
Είναι ένα χρόνιο ερώτημα που τείνει να ατονήσει ή αλλιώς να ξεχαστεί. Ποιος είναι αρμόδιος και υπεύθυνος για τον τόπο που ζει, για τον τόπο που θέλει να αφήσει ως κληρονομιά και παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές; Πολλοί θα σπεύσουν να απαντήσουν πως είναι οι αρμόδιες υπηρεσίες του δήμου ή της πολιτείας, άλλοι πάλι θα πουν οι πολίτες που οφείλουν να είναι το άγρυπνο μάτι της κοινωνίας εν γένει που οφείλουν να υποδεικνύουν και να απαιτούν λύσεις όπου διαπιστώνουν ότι υπάρχει πρόβλημα, πόσο μάλλον όταν πρόκειται για το φυσικό περιβάλλον που είναι στην ουσία το φυσικό μας σπίτι.
Έτσι με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη κλιμακίου στο έλος Καλοδικίου, η επιτροπή των δημοτών της περιοχής συνεχίζουν την δράση σε συνεργασία με τους αρμόδιους φορείς αναλαμβάνοντας μια σειρά ενεργειών, ώστε να ασκηθεί πίεση που θα οδηγήσουν σε λύσεις που θα βοηθήσουν το έλος να ανακάμψει και να επανέλθει στην πρότερη του κατάσταση.
Έτσι σύμφωνα με δελτίο τύπου που εξέδωσε η επιτροπή αποφασίστηκαν οι παρακάτω δράσεις:
- Η επιτροπή έχει συντάξει δική της Έκθεση, όπου έχει γίνει η καταγραφή της κατάστασης που επικρατεί στον βιότοπο όπως και τις καταστροφές που έχει υποστεί. Η Έκθεση στην ουσία, ύστερα από την επαφή της επιτροπής με τον δήμαρχο Ηγουμενίτσας κ. Παναγιώτη Νταή, συνάδει με την Έκθεση που έχει ήδη ο δήμος στην διάθεση του από τον Ο.Φ.Υ.Π.Ε.Κ.Α, κάτι που ενισχύει την πίεση προς το αρμόδιο υπουργείο.
- Η επιτροπή θα προβεί σε αίτηση προς το δήμο για αδειοδότηση εμπλουτισμού του υγροβιοτόπου με νερό από κοντινή γεώτρηση. Ταυτόχρονα θα αιτηθεί την εγκατάσταση φωτοβολταϊκού για την ανέξοδη παροχή ρεύματος στην γεώτρηση. Αυτά θεωρούνται απαραίτητα και αναγκαία, και’ ότι η ξήρανση είναι πολύχρονη και θα χρειαστεί για αρκετό καιρό εμπλουτισμό νερού να ποτιστεί και να «ρουπώσει» σε βάθος ο υγροβιότοπος.
- Ο γεωλόγος της επιτροπής θα παραδώσει στον δήμο δίκη του μελέτη για την γενική κατάσταση του υγροβιοτόπου, καθώς και άλλες από πανεπιστήμια που έχουν γίνει μέχρι τώρα. Αυτό θα βοηθήσει τους τεχνικούς του δήμου να κάνουν μια ακριβέστερη νέα μελέτη αντιμετώπισης όλων των προβλημάτων.
Τέλος παραθέτουμε την Έκθεση της επιτροπής που συντάχθηκε για να την λάβουν υπόψη οι αρμόδιες αρχές.
Η Λίμνη Καλοδικίου (Λίμνη της Καλλιδίκης) αποτελούσε μέχρι πρό τινος ένα μοναδικό τοπίο φυσικού κάλλους, με πολύ μεγάλη οικολογική σημαντικότητα. Είναι εντεταγμένη στο δίκτυο Natura 2000, σύμφωνα με την οδηγία 92/43/ΕΟΚ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περιελέμβανε ένα μοναδικό οικοσύστημα, με πληθώρα ειδών χλωρίδας (π.χ. νούφαρα) και πανίδας (π.χ. καβούρια, ενυδρίδες), αλλά και μοναδικό οικότοπο για πολλά είδη πτηνών. Σύμφωνα με παλαιότερη μελέτη, πριν την αποξήρανσή της, η Λίμνη και ο περιβάλλων χώρος φιλοξενούσαν 18 φυτοκοινωνίες και 14 διαφορετικοί οικότοποι. Παράλληλα, η Λίμνη έχει χαρακτηρισθεί ως Ειδική Προστατευόμενη Περιοχή, σύμφωνα με την οδηγία 79/409/ΕΟΚ λόγω της ορνιθοπανίδας της. Καθώς βρίσκεται στην διαδρομή που ακολουθούν τα πτηνά κατά το ταξίδι τους στην Δ. Ελλάδα, αποτελούσε σημαντικότατο σταθμό τουλάχιστον 118 ειδών πτηνών, όπως ερωδιών, κύκνων, αητών, ιεράκων, πελαργών κ.λπ. Παράλληλα, λόγω της γεωλογικής της ιστορίας από την δημιουργία της, αλλά και λόγω της πληθώρας γεωλογικών σχηματισμών πέριξ αυτής, η Λίμνη αποτελεί σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη έναν δυνητικό γεώτοπο εθνικής σημασίας, μοναδικό στην Ελλάδα και τις πέριξ χώρες. Το 1930, κατασκευάσθηκε μικρό πέτρινο φράγμα μεταξύ της βόρειας απόληξης της Λίμνης και της νότιας απόληξης του παρακείμενου Κάμπου Μαργαριτίου, με σκοπό την άρδευση του Κάμπου με τα νερά της Λίμνης. Αυτό οδήγησε σε σημαντικότατεςαπώλειες νερού. Παράλληλα, κατασκευάσθηκαν στην νότια περίμετρο της Λίμνης υδροληπτικές γεωτρήσεις, οι οποίες αντλούν συνεχώς αυξανόμενες ποσότητες νερού από τον υδροφόρο ορίζοντα με τον οποίον συνδέεται υδραυλικά η Λίμνη. Σήμερα, η εικόνα της Λίμνης είναι απογοητευτική, λόγω της πληθώρας ανθρωπογενών παρεμβάσεων κατά τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς και λόγω της αυξανόμενης ξηρασίας. Η Λίμνη παρουσίαζε προβλήματα με την στάθμη της τουλάχιστον από το 1993 σύμφωνα με την επιστημονική βιβλιογραφία, με μία πολύ σημαντική μείωση της στάθμης της και μερική αποξήρανση το 2000, αλλά το πρώτο επεισόδιο ολικής αποξήρανσης έλαβε χώρα το 2017. Το 2018, η Λίμνη επαναπληρώθηκε με νερό έως το 2021, ενώ το 2022 αποξηράνθηκε πάλι. Το 2022, το χρώμα του πυθμένα της Λίμνης ήταν κιτρινωπό, λόγω των αποξηραμένων νούφαρων. Το 2023, ήταν μαύρο, καθώς τα νούφαρα που είχαν απομείνει ήταν ελάχιστα και είχαν εκτεθεί τα ιζήματά της (έδαφος). Από το 2024, ο πυθμένας παρουσιάζει πράσινο χρώμα, λόγω της ανάπτυξης χερσαίας βλάστησης, με σημαντικότερη την ανάπτυξη λυγαριών. Οι λυγαριές ευδοκιμούν σε περιοχές που περιβάλλουν υγροτόπους, αλλά όχι εντός αυτών. Η ανάπτυξη λυγαριών υποδηλώνει ότι το σύστημα της Λίμνης έχει ήδη αρχίσει να μεταβαίνει σε χερσαίο σύστημα αντί για υγροτοπικό. Οι λυγαριές, που πλέον ξεπερνούν σε ύψος ακόμα και το 1,5 μετρό με πολλές να είναι ανθισμένες, καλύπτουν με το ριζικό τους σύστημα τον χώρο της λίμνης και δεν επιτρέπουν στα λιγοστά εναπομείναντα νούφαρα να αναπτυχθούν και να επιβιώσουν. Το τελευταίο διάστημα, εντός της λίμνης βόσκουν βοοειδή που ανήκουν σε γνωστό κτηνοτρόφο του Ελευθερίου. Οι λυγαριές, μαζί με τα βοοειδή που βόσκουν και τρέχουν ανεξέλεγκτα εντός της άλλοτε λίμνης, αναταράσσουν τα ιζήματα της λίμνης (έδαφος), απειλώντας τα νούφαρα που έχουν απομείνει, δεδομένου ότι είναι ευαίσθητα σε διαταράξεις των ιζημάτων.
Τα αίτια για την αποξήρανση της Λίμνης είναι τα ακόλουθα:
1. Η έντονη ξηρασία σε συνδυασμό με την αυξημένη θερμοκρασία έχει οδηγήσει
σε μειωμένη προσφορά νερού και αυξημένη εξατμισοδιαπνοή.
2. Η παρουσία γεωτρήσεων πέριξ της Λίμνης έχει οδηγήσει σε υπεράντληση από
τον υδροφόρο ορίζοντα. Η Λίμνη συνδέεται υδραυλικά με τον υδροφορέα της
ευρύτερης περιοχής Μαργαριτίου – Ελευθερίου – Πάργας – Αγίας Κυριακής –
Μορφατίου, μέσω καταβοθρών που έχουμε εντοπίσει σε διάφορα σημεία της,
τόσο εμείς όσο και προηγούμενες μελέτες. Η συνεχώς αυξανόμενη ζήτηση της
παρακείμενης Πάργας σε νερό, λόγω της τουριστικής δραστηριότητας, έχει
οδηγήσει σε υπεράντληση των υπογείων υδάτων, με αποτέλεσμα, σύμφωνα με
μελέτες, να έχει επηρεαστεί άμεσα η στάθμη της Λίμνης.
3. Η κατασκευή φράγματος στην Λίμνη, η βάση του οποίου έχει πλέον διαβρωθεί,
σε συνδυασμό με το μόνιμα ανοικτό και πλέον μη λειτουργικό θυρόφραγμα
(από το 2013) δεν επιτρέπουν στην Λίμνη να συγκρατήσει το λιγοστό νερό που
λαμβάνει, με αποτέλεσμα να πληρώνεται με νερό μόνο κατά την υγρή περίοδο
και να αποξηραίνεται πριν το θέρος. Σύμφωνα με μετρήσεις τον Φεβρουάριο
του 1996, η διαρροή από το φράγμα έφθανε τα 200 κυβικά μέτρα νερού την
ώρα (κατά την υψηλότερη στάθμη νερού). Το νούμερο αυτό, που σήμερα είναι
πολύ μεγαλύτερο δυνητικά, λόγω της έντονης διάβρωσης της βάσης του
φράγματος, αντικατοπτρίζει την ποσότητα νερού που θα μπορούσε η Λίμνη να
συγκρατήσει δυνητικά, εάν είχε αποκατασταθεί.
Εκπροσωπώντας το σύνολο των κοινοτήτων Ελευθερίου, Λιβαδαρίου και
Μαργαριτίου, αιτούμαστε τα ακόλουθα:
1. Την κήρυξη της Λίμνης σε κατάσταση ολικής καταστροφής και έκτακτης
ανάγκης, προκειμένου να επιταχυνθεί η διαδικασία αποκατάστασής της.
2. Την άμεση χρηματοδότηση για αποκατάσταση του φράγματος, καθώς και για
την διεξαγωγή ολοκληρωμένης μελέτης, που θα καταδείξει λεπτομερώς την
υδραυλική σύνδεση της Λίμνης με τον υδροφόρο ορίζοντα και την επίδραση σε
αυτήν των ανθρωπογενών παρεμβάσεων.
3. Την άμεση αποκατάσταση του φράγματος σύμφωνα με τις προδιαγραφές που
έχει ορίσει ο ΟΦΥΠΕΚΑ (π.χ. ύψωση κατά 1,85 μ. και αποκατάσταση της
βάσεως), η οποία είναι σημαντικό να ολοκληρωθεί πριν τις πρώτες
φθινοπωρινές βροχές, εντός του έτους 2025.
4. Την άντληση νερού μέσω γεώτρησης πλησίον της Λίμνης για την σταδιακή
επαναπλήρωσή της, κατόπιν εξέτασης και γνωμοδότησης από το Τμήμα
Υδάτινων Πόρων της Αποκεντρωμένης Διοίκησης. Η γεώτρηση δεν αποσκοπεί
στην τακτική πλήρωσή της, αλλά στην πρώτη πλήρωσή της μετά την
αποκατάσταση του φράγματος, με σκοπό να επιβιώσουν τα λιγοστά νούφαρα
που έχουν παραμείνει ζωντανά και να εξουδετερωθούν οι λυγαριές.