Ένα οκτακοσίων ετών κτίσμα, που συγκαταλέγεται στα σημαντικότερα Βυζαντινά Μνημεία της χώρας, βρίσκεται αντιμέτωπο με τη φθορά του χρόνου. Ο ναός της Παναγίας της Παραμυθιάς, ένα εκκλησιαστικό μνημείο του 14ου αιώνα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με την ιστορία της περιοχής και η ανάγκη για αποκατάστασή του αποτελεί πάγιο αίτημα των κατοίκων.
Σύμφωνα με Πατριαρχικό σιγίλιο του 1636, ο ναός ανήκε στις Σταυροπηγιακές Μονές της Ηπείρου και υπαγόταν στην Επισκοπή Βουθρωτού και Γλυκής. Κατόπιν, λειτούργησε ως επισκοπικός ναός έως το 1960 και πλέον χρησιμοποιείται ως κοιμητηριακός ναός της Παραμυθιάς.
Ιδιαίτερη σημασία έχει το γεγονός ότι το 1453, πριν μεταφερθούν στην Κέρκυρα, στον ναό φυλάχθηκαν τα ιερά σκηνώματα του Αγίου Σπυρίδωνος και της Αγίας Θεοδώρας της Αυγούστας. Στα πολύτιμα κειμήλιά του συγκαταλέγονται ένας κεντητός επιτάφιος του 1578/8, δημιουργία του μοναχού Αρσενίου, ένα έντυπο ευαγγέλιο του 17ου αιώνα με ξύλινη στάχωση, διακοσμημένη με κεντητό βελούδο, καθώς και εικόνες, άμφια, σκεύη και βιβλία.
Ο χρόνος έχει αφήσει το αποτύπωμά του στον ναό, με τις τοιχογραφίες στο εσωτερικό του να διασώζονται σε περιορισμένο βαθμό. Κατά τη δεκαετία του 1990, έγινε μια προσπάθεια αποκάλυψης των ψηφιδωτών, τα οποία είχαν καλυφθεί επί Τουρκοκρατίας για λόγους προστασίας, ωστόσο το εγχείρημα δεν ολοκληρώθηκε.
Το μείζον πρόβλημα παραμένει η στατική επάρκεια του ναού. Το 2022, η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε το μνημείο και διαπίστωσε ότι απαιτούνται άμεσες αναστηλωτικές παρεμβάσεις. Τον Μάιο του 2024, η Περιφέρεια Ηπείρου ενέκρινε Προγραμματική Σύμβαση με το Υπουργείο Πολιτισμού και την Ιερά Μητρόπολη Παραμυθιάς για τη σύνταξη μελέτης αποκατάστασης του Ιερού Ναού Κοιμήσεως της Θεοτόκου Παραμυθιάς, ύψους 155.000 ευρώ (με ΦΠΑ).
Δέκα μήνες αργότερα, ωστόσο, καμία επίσημη ενημέρωση δεν υπάρχει για την πρόοδο της μελέτης, γεγονός που εγείρει ανησυχίες. Παράλληλα, παραμένει σε εκκρεμότητα η μεταφορά του κοιμητηρίου, παρά το ότι έχουν ολοκληρωθεί και πληρωθεί σχετικές μελέτες με υψηλό κόστος.
Ο ναός-μνημείο της Παναγίας βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο και η περαιτέρω καθυστέρηση στις απαραίτητες εργασίες αποκατάστασης ενδέχεται να έχει ανεπανόρθωτες συνέπειες.
