Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο το απόγευμα στην Ηγουμενίτσα η παρουσίαση του λευκώματος με τίτλο «Η Θεσπρωτία στα χρώματα της παράδοσης» που εκδόθηκε από το Κ.Π.Ε. Φιλιατών.
Το λεύκωμα περιλαμβάνει φωτογραφίες από παλιά σπίτια, γεφύρια, νερόμυλους, λιοτρίβια, εκκλησίες και μονές όλα χτισμένα τον 18ο και 19ο αιώνα στις περιοχές της Ηγουμενίτσας, των Φιλιατών και της Παραμυθιάς.
Τη συγγραφή, φωτογράφηση και επιμέλεια του λευκώματος είχε ο υπεύθυνος του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης (Κ.Π.Ε) Φιλιατών Νικολάου Μάρκος.
Το λεύκωμα παρουσίασε ο Ηγούμενος της Ιεράς Μονής Γηρομερίου Αρχιμανδρίτης και Θεολόγος Μεθόδιος Ντελής και ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Αράπογλου!
Ταυτόχρονα στα πλαίσια της παρουσίασης ο αν. καθηγητής Διαπολιτισμικής Επικοινωνίας του Τμήματος Διοίκησης Επιχειρήσεων του Τ.Ε.Ι. Ηπείρου Θεμιστοκλής Γκόγκας ανέπτυξε το θέμα “Πολιτισμός και παράδοση” ενώ ο Υποψήφιος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Σεβίλλης Κωνσταντίνος Σολάκης ανέπτυξε το θέμα “Παράδοση και Τουρισμός”.
Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν οι βουλευτές Θεσπρωτίας Μάριος Κάτσης και Βασιλης Γιογιακας, ο δήμαρχος Ηγουμενίτσας Ιωάννης Λώλος , η Αντιπεριφερειάρχης Ηπείρου σε θέματα παιδείας και πολιτισμού Αντιγόνη Φίλη, ο δημοτικός σύμβουλος Σουλίου Γιάννης Γώγος, ως εκπρόσωπος της δημάρχου Σουλίου Σταυρούλας Μπραΐμη, καθώς και η διευθύντρια της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Θεσπρωτίας Μαρίνα Μπέση.
Ο συγγραφέας του βιβλίου Μάρκος Νικολάου στον επίλογο του αναφέρει εκτός των άλλων:
«Η πολυαναφερόμενη τεχνολογική και πολιτισμική πρόοδος και ανάπτυξη στην Ελλάδα στις δεκαετίες ΄60 και ΄70 κυρίως και η εισαγωγή νέων, ευρωπαϊκών προτύπων, δημιούργησαν ανεπανόρθωτες αλλοιώσεις και ζημιές ιδιαίτερα στο ανθρωπογενές περιβάλλον και συγκεκριμένα στα κτίσματα της νεότερης ιστορικής περιόδου 17ου έως και19ου αιώνα.
Με την εργασία αυτή επιχειρείται η παρουσίαση μορφών – στοιχείων παραδοσιακού μνημειακού αποθέματος στην περιοχή της περιφερειακής ενότητας Θεσπρωτίας. Πρόκειται για μια έρευνα σε αξιόλογα κτίσματα της κοσμικής ζωής όπως οικίες, γεφύρια, νερόμυλους, κρήνες, λιοτρίβια αλλά και σε εκκλησιαστικά κτίσματα, μονές και ναούς, που αποτελούν στο σύνολό τους στοιχεία εικόνας της τότε καθημερινότητας. Οι κατασκευές αυτές, οι οποίες περιλαμβάνουν πολλά στοιχεία τέχνης (όπως η αγιογραφία) και διακόσμησης (όπως τα λιθανάγλυφα) ανήκουν στο πλαίσιο της λαϊκής – παραδοσιακής τέχνης, ανεξάρτητα εάν βρίσκονται σε πόλη ή χωριό αφού όμως χρονικά δημιουργήθηκαν την περίοδο Τουρκοκρατίας. (Μάτσας. Ν., Ελληνικός Λαϊκός Πολιτισμός,τόμος Α’)
Τα μεταπολεμικά χρόνια, ίσως και λίγο αργότερα, στην περιοχή της Θεσπρωτίας, τα δομικά υλικά που κυριάρχησαν και περιόρισαν ολοκληρωτικά την χρήση πέτρας και ξύλου ήταν τα σύγχρονα υλικά: τούβλο και σκυρόδεμα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σε συνδυασμό με την εγκατάλειψη της υπαίθρου, την αστυφιλία αλλά και του δυσπρόσιτου της θέσεως πολλών κτισμάτων (βλ. Ι.Μ. Ιωάννου του Προδρόμου, Βέλλιανη) να περιέλθουν σε αχρηστία και αναπόφευκτα να έχουν υποστεί τη φθοροποιό δύναμη του χρόνου. Ίσως όμως, να είναι λιγότερη η ζημιά από ότι θα ήταν σε κοντινή εμβέλεια με περιοχή άμεσου περιβάλλοντος ζωής των κατοίκων (βλ. νερόμυλους στην περιοχή Σκέφαρης Φιλιατών, που μετατράπηκαν σε σταυλικές εγκαταστάσεις και μουσουλμανικού τεμένους, τζαμιού στη περιοχή του παλιού Γραικοχωρίου, Ηγουμενίτσας που με ευκαιρία την διάνοιξη δρόμου, Εγνατία, κατεδαφίστηκε χωρίς αίτια)».
Και συνεχίζει:
«Η χρησιμότητα αυτής της εργασίας συνίσταται στην καταγραφή των παραδοσιακών οικισμών και κτισμάτων στην Θεσπρωτία, έτσι ώστε να αποτελέσουν έναυσμα για ιδέεςκαι προτάσεις συνέργειας και δημιουργία προοπτικών για ανάπτυξη του χώρου. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, προωθείται ο ορθός σχεδιασμός ανάπτυξης όλης της Π.Ε. Θεσπρωτίας με την αξιοποίηση και προβολή σε θέματα πολιτιστικού δυναμικού που να ακολουθεί προσέλκυση επενδύσεων. Οι σωστές όμως προϋποθέσεις για να επιτύχει μια μορφή βιώσιμης ανάπτυξης στα παραδοσιακά χωριά και σε ευρύτερες περιοχές είναι η μετάδοση γνώσεων και κανόνων καθώς και ευαισθητοποίησης σε θέματα αξιών, παράδοσης και αειφόρου ανάπτυξης προς τα παιδιά μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης .
Ελπίζω αυτή η προσπάθεια να αποτελέσει έναυσμα για περισσότερη μελέτη και ολοκληρωμένες προτάσεις …»
Την έκδοση του λευκώματος υποστήριξαν η Περιφέρεια Ηπείρου, οι Δήμοι Ηγουμενίτσας και Σουλίου, το Επιμελητήριο Θεσπρωτίας, η Τράπεζα Ηπείρου καθώς και το Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα Erasmus KA2 Traditional Settlements, Cultural Heritage and Sustainable Development project. Το λεύκωμα εκδόθηκε σε 400 αντίτυπα.
Χαιρετισμός Μ.Κάτση στην παρουσίαση του λευκώματος «Η Θεσπρωτία στα χρώματα της παράδοσης» από το Κ.Π.Ε. Φιλιατών
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση στην όμορφη εκδήλωσή σας με την ευκαιρία της παρουσίασης του λευκώματος «Η Θεσπρωτία στα χρώματα της παράδοσης» που εκδόθηκε από το ΚΠΕ Φιλιατών με τη συμβολή του Erasmus+ .
To πόνημα αυτό, δεν θα είχε υλοποιηθεί χωρίς τον ενθουσιασμό, το μεράκι, την επιμονή και την όρεξη του εκπαιδευτικού Μάρκου Νικολάου και του ΚΠΕ Φιλιατών αλλά και την αμέριστη αρωγή του πατέρα Μεθοδίου. Σας συγχαίρω θερμά λοιπόν, και είμαι σίγουρος ότι και δική σας επιθυμία είναι το βιβλίο αυτό να αποτελέσει πολιτιστική παρακαταθήκη ολόκληρου του Θεσπρωτικού λαού.
Το παρελθόν του τόπου μας, η παραδοσιακή αρχιτεκτονική της Θεσπρωτίας, παρουσιάζονται αριστοτεχνικά στις σελίδες αυτού του λευκώματος μέσα από τις φωτογραφίες των κτισμάτων και τη μελέτη τους. Έχουμε συγκεντρωμένο όλο αυτό το σημαντικό υλικό για τη θεσπρωτική αρχιτεκτονική, η οποία αφομοίωσε δημιουργικά ποικίλες επιρροές, κυρίως όσον αφορά την τέχνη της πέτρας δείχνοντας μας πως οι πρόγονοί μας ήξεραν να δημιουργούν με αισθητική αξιοποιώντας τα μέσα που προσέφερε το περιβάλλον τους.
Σχολεία, κατοικίες, γεφύρια, μύλοι, μονοπάτια, κρήνες, λιοτρίβια και αλώνια, τόποι δηλαδή της καθημερινής ζωής και του μόχθου, μαζί με κτίσματα της λατρευτικής ζωής, ναούς, μονές, παρεκκλήσια και ασκηταριά, «εντάσσονται αρμονικά στο φυσικό περιβάλλον της περιοχής», όπως σημειώνει ο συγγραφέας, στα συνοδευτικά των φωτογραφιών κείμενα. Παράλληλα, ποιήματα διανθίζουν και συμπληρώνουν πολύ εύστοχα τις εικόνες και τα σχόλια.
Φυλλομετρώντας τις σελίδες του λευκώματος με τις δημιουργίες του «πολύτροπου πρωτομάστορα», μνήμες παιδικές έρχονται στο νου νοσταλγικά, ενώ την ίδια στιγμή συνειδητοποιούμε τη φθορά που έχει υποστεί «ο λαβωμένος τόπος».
Δυστυχώς η τεχνολογική πρόοδος και ανάπτυξη προηγούμενων δεκαετιών, επέφεραν σημαντικές αλλοιώσεις και ανεπανόρθωτες ζημιές σε κτίσματα των τελευταίων αιώνων. Έτσι, η ανάδειξη και διάσωση αυτής της παράδοσης στα εναπομείναντα ιστορικά κτίσματα είναι μείζονος σημασίας, κυρίως για τη νέα γενιά ώστε να διατηρηθεί άκοπο το νήμα της ιστορικής και συλλογικής μνήμης.
Όλη αυτή η πολιτιστική κληρονομιά, το εθνικό κεφάλαιο, πρέπει και μπορεί να αξιοποιηθεί με τησύμπραξη της τοπικής και της κεντρικής εξουσίας σε συνεργασία με τους πολίτες και τη νεολαία, τους οικονομικούς φορείς και με τη βοήθεια ευρωπαϊκών προγραμμάτων.
Ως τουριστικό αξιοθέατο, ως βιωματικό εκπαιδευτικό υλικό για τους μαθητές μας, ως μέσο για την καλλιέργεια περιβαλλοντικής συνείδησης, κυρίως στους νέους.
Ερχόμενα τα παιδιά σε επαφή με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και γνωρίζοντας παλιότερες μορφές κοινωνικής οργάνωσης, μπορούν, μέσω της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης, να μάθουν τι σημαίνει βιώσιμη ανάπτυξη σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον.
Γιατί η μνήμη και η γνώση του παρελθόντος καθορίζει το μέλλον ενός τόπου. Και το μέλλον μας, αν θέλουμε να είναι ευοίωνο και αειφόρο, θα εξαρτηθεί από τις αποφάσεις που θα πάρουμε τώρα, στο παρόν, διδασκόμενοι ακριβώς από αυτό το παρελθόν, που θα μας καταπλήξει με τη χρησιμότητα και τη ζωντάνια του. Αυτό ακριβώς αποτυπώνει πολύ όμορφα και το δίστιχο από το ποίημα του Μάρκου Νικολάου «Σαν τότε» με το οποίο θα κλείσω τον χαιρετισμό μου:
«Στοχάσου, συλλογίσου
Τις πέτρες σα πατάς…»
Σας ευχαριστώ πολύ και καλοτάξιδο το νέο βιβλίο!